بازاریابی فرایندی است که در آن نیاز مصرف‌کننده شناسایی و آنچه که برای ارضای این نیاز ضروری است، مشخص می‌شود. در طول این فرایند، محصول تولید شده و در اختیار مشتری قرار می‌گیرد. این محصول بایستی به نحوی تولید شود که رضایت مشتری را جلب کند و موجب ایجاد روابط طولانی‌مدت، سودمند و دوطرفه با او گردد. در هر مرحله از فرایند بازاریابی، شرکت تلاش می‌کند تا از رقبای خود بهتر عمل کند و در بازار، مشتريان بیشتری نسبت به رقیبان خود به دست بیاورد.
در این میان یکی از موضوعات مهمی که باید بررسی شود، رفتار مصرف‌کنندگان و به‌تبع عوامل تأثیرگذار بر رفتار آن‌هاست. این عوامل از دیدگاه صاحب‌نظران این حوزه به سه دسته عوامل اجتماعی، عوامل موقعیتی و عوامل بازاریابی تقسیم‌بندی می‌شوند. ازاین‌رو، بررسی عواملی که در افزایش فروش توسط خريداران مؤثر هستند، مثل کاربردی بودن بسته‌بندی، اندازه، شکل، طراحی، رنگ، استحکام و شفافیت بسته‌بندی و همچنین نوع مواد بکار رفته در آن، بسیار مهم است.
بسته‌بندی چیست و چه نقشی دارد؟
بسته‌بندی، در ادبیات بازاریابی به‌عنوان بخشی از محصول و برند به‌حساب می‌آید؛ البته صاحب‌نظران در این زمینه دیدگاه‌های مختلفی دارند. به‌عنوان‌مثال ایوانز و برمن از بسته‌بندی به‌عنوان یک مشخصه محصول یاد می‌کنند. درحالی‌که السون و جاکوبی بسته‌بندی را یک عنصر خارجی محصول می‌دانند. این نشان‌دهنده آن است که اگرچه بسته‌بندی یک ویژگی مرتبط با محصول است، اما یک بخش از محصول فیزیکی نمی‌باشد.
یکی از اهداف مهمی که به هنگام بسته‌بندی کالا و محصولات به آن توجه می‌شود، حفاظت از کالا در برابر آسیب ناشی از عواملی نظیر تغییر آب‌وهوا، ضربه‌پذیری، فساد، خراب شدن و مسائل زیست‌محیطی است. نکته حائز اهمیت در بسته‌بندی که اغلب مورد توجه قرار می‌گیرد، بسته‌بندی کالا برای مصرف‌کنندگان نهایی می‌باشد. این موضوع اهمیت بسیاری در جلب نظر مشتری دارد؛ ازاین‌رو در این‌گونه بسته‌بندی استفاده از اطلاعات درست اهمیت زیادی دارد.
به کار بردن یک ترکیب مناسب و زیبا، استفاده از واژگان مناسب، رنگ‌بندی و تصویر مناسب می‌تواند مشتریان را تحت تأثیر قرار دهد و موجب موفقیت در فروش آن محصول شود. بسته‌بندی نفیس و زیبا حتی برای کالاهای کم‌ارزش نیز می‌تواند موجب ایجاد انگیزه در خریدار شود. به‌طورکلی زمانی یک بسته‌بندی موفق است که جاذبه‌های کلام، طراحی، حفظ و نگهداری، کمیت و کیفیت مناسب، تبلیغات و قیمت را داشته باشد.
همچنین باید دقت داشت که بسته‌بندی یک کالا زمانی چشمگیر و مناسب است که خریدار بتواند آن را با سرعت میان صدها بسته‌بندی متنوع موجود در یک سوپرمارکت و یا فروشگاه بزرگ پیدا کند. شرایطی را در نظر بگیرید که خانمی در سوپرمارکت قدم می‌زند و قصد خرید کالایی مشخص را دارد. ناگهان بسته‌بندی و مشخصات یک کالای دیگر توجه او را جلب می‌کند و بدون هیچ‌گونه فکری آن را بر می‌دارد. این جلب‌توجه ممکن است به دلیل ابعاد بسته، رنگ و یا نوشته‌‌های روی آن باشد. بدین ترتیب نمی‌توان از اهمیت بسته‌بندی غافل شد.
عوامل مؤثر در انتخاب بسته‌بندی محصول
سن، جنسیت، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، شغل، میزان درآمد ماهیانه خانوار و حتی تعداد افراد تحت تکفل مشتری در انتخاب نوع بسته‌بندی مؤثر است. از طرف دیگر، اندازه، طرح، رنگ، شکل، جنس، تنوع طرح، رنگ، فرم و استحکام بسته‌بندی، استفاده از ظروف کاربردی، خواص محصول، مواد تشکیل‌دهنده و میزان کالری محصول موردنظر باید برای بسته‌بندی در نظر گرفته شود. به‌علاوه، در میان این عوامل مختلف نیز ارتباطاتی وجود دارد که توجه به آن‌ها هم مهم است. در نظر گرفتن تمامی این موارد می‌تواند در افزایش فروش فرآورده‌های غذایی به کمک بسته‌بندی تأثیرگذار باشد.
نحوه بررسی نقش هر یک از عوامل مؤثر در بسته‌بندی
بهترین معیار برای آنکه بدانید بسته‌بندی محصولات مناسب است یا نه، اطلاع از نظر مشتریان است. برای بررسی نظر مشتریان از روش‌های آماری مناسب استفاده می‌شود. در این روش‌ها، ابتدا جمع‌آوری اطلاعات از طریق پرسش‌نامه انجام می‌شود. تعداد افرادی که در نظرسنجی شرکت می‌کنند مهم است و انتخاب آن‌ها باید به طور تصادفی باشد.
بعد از دریافت اطلاعات از طریق پرسش‌نامه برای آنالیز دقیق‌تر آن‌ها از نرم‌افزار آماري SPSS استفاده می‌کنند. این نرم‌افزار با انجام راه‌حل‌های آماری مختلف می‌تواند به شما بگوید که نتیجه به‌دست‌آمده صحیح است یا به طور تصادفی ایجاد شده است.
تأثیر عوامل مختلف در بسته‌بندی بر میزان فروش محصول
مطالعات نشان می‌دهد که بین بسته‌بندی مواد غذایی و افزایش میزان فروش آن‌ها رابطه مستقیم وجود دارد. از طرفی اغلب افراد (مشتریان) تمایل دارند که محصول، حتماً بسته‌بندی داشته باشد. اندازه، نوع، شکل، رنگ، جنس بسته‌بندی و اینکه بسته‌بندی به‌گونه‌ای باشد که محصول داخل آن دیده شود نیز برای مشتریان مهم است. همچنین، مشتریان تمایل دارند که بسته‌بندی‌های با استحکام و مقاومت بالاتر را خریداری کنند. به‌طوری که حتی با وجود افزایش قیمت با بسته‌بندی‌های مستحکم‌تر بهتر است تولیدکنندگان استفاده از آن‌ها را در اولویت قرار دهند.
جالب است بدانید که اغلب افراد به خرید مواد غذایی که با ظروف کاربردي بسته‌بندی شده‌اند، تمایل چندانی ندارند. در میان این عوامل مختلف نیز برخی از آن‌ها برای مشتریان اهمیت بیشتری دارد. اولویت‌بندی افراد برای خریداری محصولات بر اساس بسته‌بندی آن‌ها به‌این‌ترتیب است:
- بسته‌بندی در ظروف شفاف
- جنس
- استحکام
- رنگ
- طرح
- فرم
- اندازه بسته‌بندی
- استفاده از ظروف کاربردي
تحقیقات انجام شده در حوزه بازاریابی نشان می‌دهد که از میان این عوامل، رنگ بسته‌بندی به‌عنوان یکی از شاخص‌هاي مهم تبلیغات به شمار می‌رود که بر میزان فروش محصول تأثیر بسیاری می‌گذارد. از طرفی، درج اطلاعات کافی درباره محصول بر روی بسته‌بندی نیز می‌تواند در جلب نظر مشتریان مؤثر باشد. برای مثال بررسی‌ها نشان می‌دهد که ارائه اطلاعات مربوط به مواد مغذي موجود در زعفران و درج استانداردهاي داخلی و بین‌المللی بر روی بسته‌بندی این محصول، در تمایل به خرید آن از سوی مشتریان بیشترین تأثیر را گذاشته است.
کدام جنس برای بسته‌بندی بهتر است؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد که افراد بیشتر تمایل دارند تا بسته‌بندی محصول مورد نظرشان از جنس شیشه باشد. پس از شیشه، تمایل به خرید بسته‌بندی‌هایی از جنس پلاستیک و فلز بیشتر است. خرید محصولاتی با بسته‌بندی‌های مقوایی و کاغذی در اولویت پایین‌تر قرار دارد. از طرفی، مشتریان دوست دارند تا محصولات در بسته‌بندی‌هایی قرار بگیرند که شفاف باشد و داخل آن دیده شود؛ بنابراین، حتی اگر نمی‌توانید از جنس‌های شفاف برای بسته‌بندی محصول استفاده کنید، تصویر واضحی از محصول داخل بسته را بر روی آن چاپ کنید.
